17 april 2024
De programmering van de leefomgeving is aan het transformeren
Robin is de wegbeheerder van de fictieve gemeente Verbeterdestad. Hij heeft in zijn carrière bij de gemeente heel veel zien […]
4 april 2024, doorBouke de Jong
Blogs
We bevinden ons in een kantelperiode: nu en in de komende periode zal onze leefomgeving grote veranderingen ondergaan als gevolg van transities op het gebied van energie, klimaatadaptatie, mobiliteit, verstedelijking, natuur en sociaaleconomische verhoudingen. Deze opgaven kunnen niet los van elkaar worden gezien en moeten leiden tot een integrale verbetering van onze leefomgeving.
Primaire opgave
Een belangrijke opgave in de leefomgeving is de energietransitie. Om deze transitie van fossiele naar schonere energiebronnen voor elkaar te krijgen moet er veel gebeuren in de openbare ruimte. Wat er moet gebeuren is afhankelijk van de gekozen en mogelijke oplossingen.
Dat deze oplossing een groot effect heeft op de leefomgeving is zeker. Veelal moet er van alles gebeuren in de onder- en bovengrond, denk aan warmteleidingen of het upgraden van het elektriciteit netwerk. Voor de verzwaring van het energienet zijn transformatorhuisjes nodig in de openbare ruimte.
Naast de energietransitie is ook klimaatadaptatie een grote opgave in de leefomgeving. Het veerkrachtig en leefbaar maken van de buitenruimte op de veranderingen in het klimaat heeft direct effect op de openbare ruimte.
De spin in het web
De programmamanager duurzaamheid van een gemeente is steeds meer de spin in dit web voor de programmering van de werkzaamheden in de leefomgeving, Binnen dit programma zit namelijk één van de grootste en belangrijkste opgaves, de energietransitie.
De zogenaamde aanleidingen om werkzaamheden in de leefomgeving op te pakken, zoals het onderhoud van de wegen en het vervangen van riolering wordt meer secundair en dus volgend op deze primaire opgave. Dit doordat deze vervangingen en onderhoud van de assets vaak nog wel zijn uit te stellen of te vervroegen.
Om de doelstellingen te behalen om in 2050 klimaatneutraal te zijn moet er vol ingezet worden op de primaire opgave. We lopen al achter de feiten aan en moeten dus vanuit een achterstand snel aan de gang.
Transitieprogrammeren
De programmamanager duurzaamheid of nog specifieker de programmanager energietransitie moet het initiatief nemen om de doelstelling te behalen. Hier ligt de sleutel voor de nodige versnelling.
Vanuit deze rol kan gestart worden met ‘transitieprogrammeren’ dit is achteruit programmeren vanuit het beoogde resultaat, de transitie. Dus eigenlijk het maken van een 25-jarenplan voor de leefomgeving. En dan niet alleen met mooie wensbeelden, visies en ontwikkelmogelijkheden.
Nee, er zijn concreet plannen nodig die zich verhoudt tot andere opgaves in de buitenruimte. Een integraal gebiedsgericht programma met concrete buurtaanpak, wijkvernieuwing inclusief de oplossing voor de energietransitie.
Dit plan is integraal opgesteld, dus samen met de gebiedsontwikkelingen, woningbouwlocaties en samen met de andere stakeholders in de leefomgeving, zoals de woningbouwcorporaties en andere overheden.
Maar de beheerder was toch aan zet?
Klopt! Echter blijkt dat de leidende opgave meer en meer buiten de span of control van beheer zit. De riolering is vaak nog wel een leidende opgave wanneer hier een grote vervangingsopgave zit. Dan is de asset riolering één van de primaire opgaven naast de energietransitie. Echter is dit lokaal verschillend en afhankelijk van de ondergrond en ouderdom van het stelsel.
Hiermee is bijvoorbeeld de asset verharding veelal een secundaire opgave, waar deze vaak gezien wordt als primaire opgave. Het is verstandig om op deze manier te kijken naar de opgaven die er liggen en te bepalen wat primair, secundair of een koppelkans is.
Een koppelkans is eigenlijk de derde laag en meer een wens om aan te pakken, maar ga je pas oppakken op het moment dat op deze plek er een primaire opgave wordt aangepakt.
Hoe doe je dat dan?
Welke wijk of buurt is wanneer klaar voor integrale verbetering? Hoe bepaal je waar de kansen liggen en de urgentie het hoogst is? Dat doe je met deze 3 gouden regels:
- 1. Bepaal de primaire opgave en laat die altijd leidend zijn
- 2. Zoek vervolgens naar de juiste aanleidingen
- 3. Breng al de mogelijke koppelkansen in beeld
Ik ga het uitleggen…
Stel je voor dat je als een vogel over je stad of gemeente vliegt, je bekijkt de leefomgeving vanuit een helicopterview. Je kent de belangrijkste opgaven, bijvoorbeeld de energietransitie, de rioolvervangingen en het klimaat adaptief inrichten van de stad. Bepaal dan eerst waar en wanneer dit kans van slagen heeft en écht nodig is. Deze plekken zie je al vliegende over de stad oplichten.
Vervolgens poppen overal al de ingeplande aanleidingen op…achterstallig onderhoud van de verharding, rioolonderhoud etc. Je ziet het van bovenaf steeds helderder, een aantal wijken en buurten lichten veel meer op dan andere.
Tenslotte komen per wijk al de mogelijke koppelkansen voor verbetering van de leefomgeving naar boven. Welke wijken zijn dan het meest verlicht? Waar komen al deze opgaven en kansen bij elkaar? Waar zie je vanuit de lucht het licht?
Daar begint je plan!
Starten met transitieprogrammeren
Transitieprogrammeren start met duidelijkheid en inzicht en dus weten waar je moet beginnen. Om deze duidelijkheid te krijgen vlieg je de opgave strategisch aan, verbind je al de opgaven, de aanleiding en de koppelkansen met elkaar (integraliteit). En bepaal je vervolgens welke wijken of buurten wanneer aan de beurt zijn. Hiermee maak je een lange termijn plan voor het verbeteren en verduurzamen van je gehele stad.
Wil je hiermee aan de slag? Ontdek hoe de methodiek Programmeer de stad jou hierbij kan helpen. En plan een kennismaking in om te ontdekken of we kunnen starten met het maken van een plan van aanpak.
Deel dit artikel op LinkedIn
